33 Σκιόφυτα, φυτά που ευδοκιμούν σε μερική ή πλήρη σκιά

συντάκτης Steve · 21/05/2023

Ο βαθμός αντοχής στην ηλιακή ακτινοβολία είναι το χαρακτηριστικό βάσει του οποίου τα φυτά, ανθοφόρα και μη, χωρίζονται σε δύο γενικές κατηγορίες:
– Hλιόφυτα που αναπτύσουν μηχανισμούς ώστε όχι μόνο να μην καταπονούνται αλλά αντίθετα να ευνοούνται από την άμεση και διαρκή έκθεση στον ήλιο, και
– Σκιόφυτα τα οποία επιτυγχάνουν τον απαραίτητο για την ανάπτυξή τους βαθμό φωτοσύνθεσης σε συνθήκες μερικής ή και πλήρους σκιάς και δεν αντέχουν την άμεση ηλιακή ακτινοβολία

Οι διαρκείς κλιματολογικές αλλαγές, η ένταση αλλά και η ποιότητα της ηλιακής ακτινοβολίας (υπεριώδης ακτινοβολία) επηρεάζουν σημαντικά όλους τους ζώντες οργανισμούς. Αυτό που συνηθίζουμε να λέμε ότι πλέον ο “έντονος ήλιος δεν αντέχεται” ισχύει και για τα φυτά, έτσι ακόμη και πολλά από τα ηλιόφυτα είδη αναπτύσσονται πολύ καλύτερα όταν δέχονται πρωινό και απογευματινό ήλιο και μένουν προστατευμένα από την έντονη ηλιακή ακτινοβολία τις μεσημεριανές ώρες, ειδικά στην διάρκεια του καλοκαιριού.

Ελαφριά σκιά σε όλη την διάρκεια της ημέρας μπορεί να δημιουργηθεί σε ένα σημείο κήπου ή μπαλκονιού με τεχνητά μέσα σκίασης (τέντες, πέργκολες) ή ψηλά φυτά – αειθαλή δέντρα με αραιό φύλλωμα.
Συνθήκες μερικής σκιάς, έκθεση δηλαδή στο φως 3-6 ώρες ημερησίως το πρωί ή το απόγευμα, δημιουργούνται τόσο με τον προσανατολισμό του σημείου που θα τοποθετήσουμε ένα φυτό όσο και με την σκίαση που παρέχουν δέντρα – ψηλά φυτά.
Πλήρης σκιά σε όλη την διάρκεια της ημέρας δημιουργούν αειθαλή δέντρα με πυκνό φύλλωμα αλλά και κτίρια, μάντρες κλπ

Συχνά, ειδικά οι πιο ερασιτέχνες στην κηπουρική, έχουμε την τάση να θεωρούμε ότι τα φυτά που βρίσκονται στην σκιά έχουν ανάγκη από λιγότερο νερό.
Στην πραγματικότητα συμβαίνει το αντίθετο και τα περισσότερα σκιόφυτα χρειάζονται περιβάλλον με έντονη υγρασία και μέτριο έως συχνό πότισμα, ενώ συνήθως απαιτούν όξινα και πιο γόνιμα εδάφη σε σχέση με τα ηλιόφυτα ή τα ξεροφυτικά είδη.

Η επιλογή φυτών για ένα σκιερό περιβάλλον μπορεί να περιλαμβάνει πολλών ειδών ανθοφόρα και μη καλλωπιστικά αλλά και πόες, χαμηλούς και ψηλότερους θάμνους όπως και φυτά εδαφοκάλλυψης, από τα πάρα πολλά είδη φυτών που αναπτύσσονται ιδανικά σε συνθήκες μερικής ή πλήρους σκιάς.

Ο ιδανικός τρόπος για να μπορούν να συμπεριληφθούν σε έναν κήπο σκιόφυτα, μερικά από τα οποία ανήκουν στα πιο εντυπωσιακά καλλωπιστικά είδη, είναι κατά τον αρχικό σχεδιασμό του κήπου να προβλεφθεί φύτευση δέντρων – ψηλών θάμνων που αναπτυσσόμενα θα δημιουργήσουν τις κατάλληλες συνθήκες σκίασης για φυτά που δεν αντέχουν την άμεση έκθεση στον ήλιο.

Ένας τρόπος φύτευσης σκιόφυτων που δημιουργεί μια εντυπωσιακή εικόνα, ειδικά σε σκιερά μπαλκόνια, είναι και ο συνδυασμός στην ίδια γλάστρα φυτών με φύλλωμα διαφορετικών αποχρώσεων αφού τα περισσότερα μη ανθοφόρα φυτά σκιάς ευδοκιμούν εξίσου ικανοποιητικά τόσο σε παρτέρια όσο και σε δοχεία φύτευσης.

Χόστα – Αράλια – Φτέρη

Τρία από τα πιο αντιπροσωπευτικά είδη σκιόφυτων που αναπτύσσονται σε συνθήκες ακόμη και πλήρους σκιάς και το έντονο φως αποτελεί σχεδόν …εχθρό τους.
Ιδανικά για τα υγρά και σκοτεινά σημεία ενός κήπου και ιδιαίτερης καλλωπιστικής αξίας λόγω της μορφολογίας αλλά και του μεγέθους τους.
Η Χόστα διαθέτει πολλές ποικιλίες με διαφορετικών αποχρώσεων φύλλωμα, η Αράλια μπορεί να καλλιεργηθεί ως χαμηλή πόα αλλά και σε δενδρώδη μορφή ανάλογα με τον τρόπο που θα κλαδευτεί στα αρχικά στάδια αναπτυξής της, ενώ η Φτέρη που ευδοκιμεί το ίδιο καλά φυτεμένη απευθείας στο χώμα αλλά και σε γλάστρες μπορεί και να συνδυαστεί με χαμηλής ανάπτυξης ανθοφόρα καλλωπιστικά που έχουν ίδιες ανάγκες σε φως και νερό.

Ασπιδίστρα – Σεφλέρα – Κλίβια

Στα σκιόφυτα για καλλιέργεια σε κήπο ή μπαλκόνι περιλαμβάνονται και αρκετά είδη που είναι κυρίως φυτά εσωτερικού χώρου και τα οποία αναπτύσσονται χωρίς πρόβλημα και σε εξωτερικό περιβάλλον αρκεί να τους εξασφαλισθεί η σκιά και η υγρασία που χρειάζονται και να μένουν προστατευμένα από ρεύματα ψηχρού αέρα και ακραία χαμηλές θερμοκρασίες.
Ασπιδίστρια και Σεφλέρα, εκτός των άλλων, μπορούν γρήγορα να καλύψουν ακαλαίσθητα σκιερά σημεία σε κήπους όπως περιφράξεις, χαμηλές μάντρες κλπ ενώ η Κλίβια είναι από τα πιο εντυπωσιακά και εύκολης καλλιέργειας ανθοφόρα σκιόφυτα που δημιουργούν εντυπωσιακές μπορντούρες.

Ωραιόφυλλο

Από τα πιο όμορφης όψης καλλωπιστικά που αναπτύσσεται ιδανικά σε συνθήκες μερικής αλλά και πλήρους σκιάς, ακόμη και κάτω από την σκιά δέντρων σε σημεία που δεν περνά παρά λιγοστό πρωινό ή απογευματινό φως.
Το Ωραιόφυλλο διαθέτει πολλές ποικιλίες με διαφορετικών αποχρώσεων φύλλωμα και δημιουργεί εντυπωσιακή εικόνα και σε μαζικές φυτεύσεις με συνδυασμό φυτών διαφορετικών ποικιλιών και αποχρώσεων.

Καμέλια – Γαρδένια

Δύο από τα πιο εντυπωσιακά πολυετή και αειθαλή ανθοφόρα που καλλιεργούνται αποκλειστικά σε συνθήκες μερικής σκίασης και κυρίως σε γλάστρες.
Δεν τα ευνοεί η άμεση έκθεση στο ήλιο και χρειάζονται έμμεσο φως νωρίς το πρωί ή αργά το απόγευμα, ενώ σε συνθήκες πλήρους σκιάς η ανθοφορία τους είναι μειωμένη.
Τόσο η Καμέλια όσο και Γαρδένια χρειάζονται υγρό-δροσερό περιβάλλον και αρκετό πότισμα έτσι ώστε το χώμα να διατηρεί σχεδόν μόνιμα μια σχετική υγρασία.
Από πολλούς θεωρούνται “δύσκολα” φυτά όμως αν τους εξασφαλιστεί το κατάλληλο σκιερό και απάνεμο σημείο και λιπαίνονται συστηματικά με ένα σκεύασμα ειδικό για οξύφιλα η ανάπτυξη και ανθοφορία τους είναι εντυπωσιακή και η εικόνα που δημιουργούν πραγματικά μοναδική.

Ορτανσία – Αζαλέα

Ακόμη δύο πολύ όμορφα ανθοφόρα οξύφιλα που ευδοκιμούν σε ημισκιά και προστατευμένα από την άμεση ηλιακή ακτινοβολία ειδικά του μεσημεριού αλλά και τον βοριά.

Γενικά για τα οξύφιλα (Ορτανσία, Αζαλέα, Γαρδένια, Καμέλια, Βιγόνια, Στεφανωτή κλπ) όταν δεν παρουσιάζουν ανθοφορία αρκετοί ερασιτέχνες στην κηπουρική θεωρώντας ότι φταίει το μειωμένο φως που δέχονται τα μετακινούν σε πιο ηλιόλουστα σημεία με συνέπεια τον σταδιακό μαρασμό τους. Στην πραγματικότητα όλα αυτά τα είδη χρειάζονται μέτρια – έντονη σκιά αλλά τακτικές και συστηματικές λιπάνσεις, όπως και φυτόχωμα ειδικό για οξύφιλα, διαφορετικά η ανθοφορία τους είναι αισθητά μειωμένη και η ανάπτυξή τους ιδιαίτερα αργή.

Βιγόνια

Ένα πανέμορφο σκιόφυτο κατάλληλο για καλλιέργεια σε γλάστρες – ζαρντινιέρες αλλά και για μαζικές φυτεύσεις σε παρτέρια.
Ιδιαίτερης καλλωπιστικής αξίας τόσο τα μικροσκοπικά ανθάκια όσο και το πράσινο και κοκκινωπό φύλλωμα και αν χρησιμοποιηθεί για την Βιγόνια το κατάλληλο χώμα αλλά και λίπασμα για οξύφιλα παρουσιάζει εντυπωσιακή ανθοφορία ακόμη και σε συνθήκες έντονης σκιάς.

Λομπέλια – Πρίμουλα

Διαφορετικής μορφολογίας χαμηλής ανάπτυξης είδη που προσφέρουν σε σκιερούς κήπους και μπαλκόνια έντονο χρώμα.
Κατάλληλα για καλλιέργεια απευθείας στο χώμα ή σε γλάστρες και πρόκειται για είδη που δημιουργούν ιδιαίτερα εντυπωσιακή εικόνα αν στο ίδιο σημείο συνδυαστούν φυτά διαφορετικών αποχρώσεων.
Τόσο η Λομπέλια όσο και η Πρίμουλα πολλαπλασιάζονται, εκτός των άλλων, και με τους σπόρους που τα ίδια τα φυτά σκορπούν στο έδαφος όταν μαραθούν τα άνθη τους.

Φούξια

Το εντυπωσιακό καλλωπιστικό βγαλμένο από τους κήπους των …γιαγιάδων που την φύτευαν σε τενεκέδες και που η έκθεσή του στο άμεσο ηλιακό φως έχει σε πολύ μικρό διάστημα αποτέλεσμα τον πλήρη μαρασμό του.
Η Φούξια ή Σκουλαρίκι όπως συχνά αποκαλείται έχει ανάγκη από μερική σκιά και μόνο πρωινό ή απογευματινό έμμεσο φως, αρκετό πότισμα ειδικά τους καλοκαιρινούς μήνες και γενικά από δροσερό και απάνεμο περιβάλλον.
Η όψη της είναι πολύ εντυπωσιακή και αν τοποθετηθεί σε κρεμαστές γλάστρες – καλάθια.

Ελέββορος – Αστίλβη

Καλλωπιστικές πόες εύκολης καλλιέργειας και είδη που φυτεμένα σε παρτέρια ή σε γλάστρες δημιουργούν μια πολύ όμορφη εικόνα την εποχή ανθοφορίας τους.
Τόσο ο Ελλέβορος όσο και η Αστίλβη χρειάζονται υγρό και σκιερό περιβάλλον, διαθέτουν πολλές ποικιλίες διαφορετικών αποχρώσεων και μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε μπορντούρες και σε καλλωπιστικά παρτέρια σαν φυτά πρώτης σειράς μπροστά από άλλα ψηλότερης ανάπτυξης είδη. Κατάλληλα για φύτευση και σε γλάστρες – ζαρντινιέρες.

Χόγια – Κάκτος των χριστουγέννων

Από τα ομορφότερα παχύφυτα που ευδοκιμούν σε εσωτερικούς χώρους αλλά και σε εξωτερικό περιβάλλον σε σημεία προστατευμένα από το άμεσο ηλιακό φως και τον έντονο αέρα.
Τόσο η Χόγια όσο και ο Κάκτος των χριστουγέννων μπορούν να τοποθετηθούν και στην σκιά πολύ ψηλών δέντρων που επιτρέπουν στο φως να περνά για κάποιες ώρες πρωί ή απόγευμα.

Δείτε εδώ και εδώ αναλυτικές πληροφορίες και συμβουλές φροντίδας για τα συγκεκριμένα φυτά.

Στρελίτζια – Ροδόδεντρο

Καλλωπιστικοί θάμνοι ψηλής ανάπτυξης με ιδιαίτερης ομορφιάς άνθη.
Χρειάζονται ήλιο 3-6 ώρες στην διάρκεια της ημέρας αλλά όχι στην διάρκεια του μεσημεριού.

Η Στρελίτζια μπορεί να ανεχτεί και περισσότερο φως όμως η έντονος ήλιος συχνά καταπονεί το φύλλωμα που παρουσιάζει εγκαύματα, ενώ το Ροδόδεντρο ευδοκιμεί ιδανικά και κάτω ή κοντά σε κωνοφόρα δέντρα.

Αγγελική – Ευώνυμο

Καλλωπιστικοί θάμνοι χαμηλής-μέτριας ανάπτυξης και εύκολης καλλιέργειας που ευδοκιμούν σε συνθήκες ημισκιάς.
Τόσο το στιλπνό σκουροπράσινο φύλλωμα της Αγγελικής όσο και το πράσινο και κιτρινωπό του Ευώνυμου μπορούν να κλαδευτούν σε διάφορους σχηματισμούς και είναι από τους πιο κατάλληλους θάμνους διαμόρφωσης τοπίου για σημεία με σκιά.

Πυξάρι

Το πλέον καλλωπιστικό σκιόφυτο, από τους πράσινους θάμνους, αφού με το κατάλληλο κλάδεμα μπορεί να αποκτήσει ιδιαίτερους σχηματισμούς, να αναπτυχθεί σε μορφή μπάλας ή και χαμηλού φράχτη – διαχωριστικού παρτεριών.
Το Πυξάρι αντέχει και την μερική έκθεση στον ήλιο όμως το υπερβολικό φως διαφοροποιεί το εντυπωσιακό σκουροπράσινο χρώμα που παρουσιάζει το φύλλωμά του όταν καλλιεργείται σε ημισκιά, ενώ δεν είναι κατάλληλο για φύτευση σε παραθαλάσσιες περιοχές και έχει ανάγκη από έντονο πότισμα, τουλάχιστον κάθε δύο ημέρες τα ζεστά διαστήματα του καλοκαιριού.

Κισσός – Ρυγχόσπερμο

Τα δύο πιο δημοφιλή αναρριχώμενα που ευδοκιμούν σε συνθήκες σκιάς.
Ο “παρεξηγημένος” Κισσός λόγω της άποψης ότι προσελκύει τρωκτικά ή έντομα, αποτελεί την πιο απλή επιλογή για πλήρη κάλυψη σε αντιαισθητικά σημεία ενός κήπου όπως μάντρες, συρμάτινες περιφράξεις κλπ αφού αναπτύσσεται ταχύτατα. Διαθέτει πολλές ποικιλίες με μικρά ή μεγαλύτερα και μονόχρωμα ή δίχρωμα φύλλα και ο τρόπος για να διατηρείται το σημείο που θα τοποθετηθεί καθαρό είναι το συχνό κλάδεμα έτσι που ο φυσικός φράχτης που δημιουργεί να είναι μόνιμα φροντισμένος χωρίς να έχει την όψη …ζούγκλας.
Το Ρυγχόσπερμο ανήκει επίσης στα ταχείας ανάπτυξης αναρριχώμενα αρκεί να τοποθετηθεί σε σημείο που θα δέχεται 3-6 ώρες πρωινό ή απογευματινό ήλιο και να λιπαίνεται συστηματικά.

Στεφανωτή – Διπλαδένια

Δύο ακόμη πολύ όμορφα αναρριχώμενα που δεν αντέχουν την άμεση και διαρκή έκθεση στον ήλιο και αναπτύσσονται ιδανικά σε δροσερό και ημισκιερό περιβάλλον.
Πρόκεται γενικά για πιο “ντελικάτα” είδη αναρριχώμενων σε σχέση με αντίστοιχα ηλιόφυτα πχ γιασεμί, αγιόκλημα κλπ και τόσο το τακτικό πότισμα όσο και η συστηματική λίπανση είναι απαραίτητα για την ανθοφορία και την υγιή τους ανάπτυξη.
Στα πρώτα στάδια ανάπτυξή τους τόσο η Στεφανωτή όσο και Διπλαδένια έχουν ανάγκη στήριξης.

Χαμαιλέοντας

Από τα πιο ενδειγμένα σκιόφυτα για εδαφοκάλυψη, ιδιαίτερα ταχείας ανάπτυξης.
Ο Χαμαιλέοντας μπορεί να χρησιμοποιηθεί και σαν χαμηλό είδος για διαχωρισμό παρτεριών, για δημιουργία χαμηλής μπορντούρας σε καλλωπιστικά παρτέρια, για κάλυψη του εδάφους γύρω από πολυετή καλλωπιστικά όπως πχ οι τριανταφυλλιές ενώ ευδοκιμεί και σε γλάστρες.
Διαθέτει φύλλωμα σε σκουρό ή πιο ανοιχτό πράσινο με κιτρινωπές και κοκκνινωπές – ροζ ραβδώσεις και μικρά λευκά αστεροειδή άνθη που εμφανίζονται την άνοιξη. Η ένταση των χρωμάτων διαφοροποιείται ανάλογα με το φως που δέχεται το φυτό και όσο λιγότερο το βλέπει ο ήλιος τόσο πιο έντονες και ζωηρές οι αποχρώσεις του.

Αρωματικά – βότανα

Στα είδη που αγαπούν την σκιά και την λιγοστή ή έμμεση έκθεση στον ήλιο ανήκουν και αρκετά αρωματικά- βότανα.
Η Δάφνη είναι ο πιο δημοφιλής θάμνος αυτής της κατηγορίας που εκτός για την χρήση των φύλλων της στην μαγειρική καλλιεργείται και ως καλλωπιστικό.
Μπορεί να κλαδευτεί σε σχηματισμό μπάλας ή μικρού δέντροου και να αποκτήσει πολύ εντυπωσιακή όψη, ενώ είναι κατάλληλη για καλλιέργεια τόσο απευθείας στο έδαφος όσο και σε δοχεία φύτευσης όπου μπορεί και να συνδυαστεί με χαμηλά ανθοφόρα είδη.

Δυόσμος, Μέντα και Άνηθος ανήκουν επίσης στα αρωματικά που δεν αγαπούν την άμεση έκθεση στον ήλιο παρά λιγοστές ώρες μέσα στην ημέρα και αναπτύσσονται πολύ πιο ικανοποιητικά σε συνθήκες ημισκιάς.