Στα ίχνη ενός μεγάλου ζωγράφου στην πιο ήσυχη πόλη της Ευρώπης

Στην Ντελφτ· ένα πρωινό με φωτεινό μπλε ουρανό και παγετό στα σκούρα κόκκινα κεραμίδια· με μοσχολεμονιές (λάιμ) να περιστοιχίζουν τις όχθες των καναλιών και χαμηλές ηλιαχτίδες να φιλτράρονται μέσα από τα μαύρα κλαδιά τους· το φως να τρέμει λίγο στο σκοτεινό νερό και μετά να λάμπει στους κυματισμούς που προκαλεί μια μαυρόκοτα καθώς αναδύεται μετά από ένα μακροβούτι· με ένα βαρύ ποδήλατο να περνάει και τα λάστιχά του να βουίζουν στο λιθόστρωτο καθώς απομακρύνεται· και κάπου μακριά να χτυπάει μια καμπάνα.

Υπάρχει κάτι συναρπαστικό στην ατμόσφαιρα της παλιάς ολλανδικής πόλης. Εξίσου συναρπαστική, όμως, είναι και η περιγραφή του Νικ Τρεντ στην Telegraph. Αντιλαμβάνεται, γράφει ο βρετανός δημοσιογράφος στην ανταπόκρισή του από τη Ντελφτ, ότι δεν είναι μόνο η μαγεία του πρωινού φωτός· είναι το απόλυτο βάθος της σιωπής. Στην καρδιά της πόλης όλα είναι τόσο ήσυχα που ο παφλασμός της πάπιας και το βουητό των ελαστικών αντηχούν κατά μήκος του δρόμου. Δεν υπάρχει κίνηση, εκτός από το ποδήλατο που πέρασε εκείνη τη στιγμή.

Οταν μια βάρκα γλιστράει δίπλα του, μετά βίας ακούει τον ψίθυρο της  μηχανής της. Μετά, παρατηρώντας το σκάφος να περνάει κάτω από το κομψό άνοιγμα του Λέουενμπρουχ (Γέφυρα των Λιονταριών), το βλέμμα του πιάνει μια ημερομηνία σκαλισμένη σε μια πέτρα της καμάρας: 1668· και τον διακτινίζει πίσω στον χρόνο.

Η Ντελφτ ήταν τότε μια από τις βασικές πόλεις της νεοσύστατης Ολλανδικής Δημοκρατίας, άμεσα συνδεδεμένη με τους ηγεμόνες του Οίκου της Οράγγης· επίσης, μια από τις πρωτεύουσες ζυθοποιίας της χώρας, αλλά και διάσημη για την ανάπτυξη της τεχνικής φαγιάνς, ειδικά για τα μπλε και λευκά κεραμικά Delftware. Ακόμη, ήταν ένα από τα σημαντικότερα δημιουργικά κέντρα της Χρυσής Εποχής της ολλανδικής ζωγραφικής. Και το 1668, ο μεγαλύτερος καλλιτέχνης της, ο Γιαν Βερμέερ (όπως είναι περισσότερο γνωστός ο Γιοχάνες Βερμέερ), βρισκόταν στο απόγειο της καριέρας του.

Ο Νικ Τρεντ βρέθηκε στην Ντελφτ ακολουθώντας τα ίχνη του Βερμέερ. Στις 10 Φεβρουαρίου εγκαινιάστηκε στο περίφημο Rijksmuseum, το εθνικό μουσείο της Ολλανδίας στο Αμστερνταμ, μια έκθεση ορόσημο, με τα περισσότερα έργα του Βερμέερ που έχουν εκτεθεί ποτέ, ενώ παράλληλα γίνεται άλλη μία για τη ζωή και την εποχή του, με τίτλο «Στα χνάρια του Βερμέερ» («In de voetsporen van Vermeer»), στο μουσείο Prinsenhof Delft.

Καθώς πρόσεξε την ημερομηνία στη γέφυρα, ο δημοσιογράφος της Telegraph συνειδητοποίησε ξαφνικά ότι αυτή η ήσυχη λιακάδα ενός πρωινού του 2023 στην Ντελφτ είναι η ίδια ήρεμη ηλιόλουστη ησυχία που ο Βερμέερ αποτύπωσε υπέροχα σε τόσους πολλούς πίνακές του.

Η ιδιοφυΐα του ήταν η ικανότητα να αποτυπώνει με εκπληκτικό ρεαλισμό στιγμές συγκέντρωσης και περίσκεψης. Οι πιο γνωστές μορφές του είναι απορροφημένες στα καθήκοντα και τις ασχολίες της καθημερινής οικιακής ζωής: μια υπηρέτρια ρίχνει προσεκτικά γάλα από μια κανάτα, κεντάει μια δαντέλα ή λαγοκοιμάται σε ένα τραπέζι· μια νεαρή κυρία διαβάζει ένα γράμμα, παίζει λαούτο ή στέκεται δίπλα σε ένα βιργινάλι (είδος τσέμπαλου, ιδιαίτερα δημοφιλές τον 17ο αιώνα).

Περισσότεροι από τους μισούς πίνακές του έχουν φιλοτεχνηθεί στο ίδιο δωμάτιο, με το ίδιο παράθυρο στη γωνία, μέσα από το οποίο μπαίνει το πρωινό φως, ίδιο με το φως της Ντελφτ σήμερα· ένα φως που λάμπει πάνω σε μαργαριτάρια, σε έναν χάλκινο κουβά, σε κίτρινο μετάξι· και δίνει ζωή στην ψευδαίσθηση που δημιουργεί ο μεγάλος ζωγράφος.

Αλλά, ενώ το παράθυρο αφήνει το φως να χυθεί μέσα στο δωμάτιο, ο Βερμέερ δεν σου επιτρέπει ποτέ να δεις τη θέα έξω από αυτό, γράφει ο Τρεντ στην Telegraph. Η αλήθεια είναι ότι βγήκε δύο φορές στους δρόμους για να ζωγραφίσει «πραγματικές» σκηνές, όπως την «Αποψη της Ντελφτ» (1660-1661), απέφυγε όμως να απεικονίσει την τρομερή έκρηξη της πυριτιδαποθήκης του Ντελφτ το 1654 («The Delft Thunderclap»), κατά την οποία καταστράφηκε όλο το βορειοανατολικό τμήμα της πόλης και μεταξύ των νεκρών ήταν ο ταλαντούχος ζωγράφος Κάρελ Φαμπρίτσιους, που είχε μαθητεύσει στο εργαστήρι του Ρέμπραντ, στο Αμστερνταμ· ωστόσο, οι εσωτερικοί χώροι του Βερμέερ παραμένουν αποσυνδεδεμένοι, αιωρούμενοι στον χώρο και τον χρόνο.

Οταν όμως βρεθεί κανείς στην Ντελφτ συνειδητοποιεί σιγά-σιγά ότι ο κόσμος έξω από το παράθυρο του Βερμέερ είναι κατά κάποιον τρόπο ακόμα εκεί. Δυστυχώς, τα σπίτια δίπλα στην πλατεία της Αγοράς όπου μεγάλωσε και δούλευε, και το μαγικό δωμάτιο που φώτιζε από το παράθυρο ο πρωινός ήλιος, έχουν χαθεί. Ωστόσο, το πνεύμα της πόλης παραμένει απαράλλαχτο.

Αν ο σπουδαίος ολλανδός καλλιτέχνης επέστρεφε σήμερα στην πόλη του, γράφει στην Telegraph ο Τρεντ, θα αναγνώριζε ακόμα την κεντρική πλατεία, πλαισιωμένη από τη Νέα Εκκλησία και το αναγεννησιακό κτίριο του Δημαρχείου. Και θα έβρισκε εύκολα τον δρόμο του για το κτίριο της Παλιάς Συντεχνίας των Ζωγράφων και το παλιό Πανδοχείο στο οποίο γεννήθηκε.

Το δίκτυο των υδάτινων δρόμων που πλαισιώνουν το κέντρο της πόλης είναι ουσιαστικά αμετάβλητο και πολλά από τα σπίτια που περιστοιχίζουν τα κανάλια θα ήταν οικεία στα μάτια του ζωγράφου. Τα κλιμακωτά και καμπυλωτά αετώματά τους δημιουργούν σχέδια στον ουρανό. Οι λιθόστρωτες αποβάθρες-πεζοδρόμια εξακολουθούν να γέρνουν απαλά προς το νερό. Και σίγουρα, ο Βερμέερ θα χαμογελούσε με την κλίση του μεγάλου δυτικού πύργου της Παλιάς Εκκλησίας, που εξακολουθεί να γέρνει επισφαλώς προς το κανάλι διπλα της.

Πάνω από όλα όμως, γράφει ο Τρεντ, o Βερμέερ θα είχε αναγνωρίσει τη σιωπή και το φως, που εξακολουθούν να ορίζουν μία από τις πιο όμορφες, ιστορικές και χαρισματικές πόλεις της Ευρώπης.

Η Ντελφτ του Βερμέερ

Η Παλαιά Εκκλησία

Πολλές λεπτομέρειες από τη ζωή και το έργο του Βερμέερ είναι άγνωστες, κάτι που αποτυπώνεται στον τόπο ταφής του. Γνωρίζουμε ότι η κηδεία του ήταν μεγαλοπρεπής, με κωδωνοκρουσίες και 14 ανθρώπους να κουβαλούν το φέρετρο στους ώμους, αλλά μέχρι τον 19ο αιώνα η εκπληκτική ποιότητα του έργου του ξεχάστηκε σε μεγάλο βαθμό, και η αρχική του ταφόπλακα έχει χαθεί. Σήμερα έχει αντικατασταθεί, σηματοδοτώντας το σημείο όπου κάποτε βρίσκονταν τα οστά του.

Η Πλατεία της Αγοράς

Αυτή η τεράστια ανοιχτή πλατεία παραμένει ουσιαστικά ίδια από την εποχή του Βερμέερ. Τα πιο σημαντικά κτίρια είναι το μεγάλο Δημαρχείο, που ολοκληρώθηκε περίπου το 1620 –έκτοτε προσαρμόστηκε και αναστηλώθηκε–, και η Νέα Εκκλησία, που ολοκληρώθηκε το 1496.

Είναι διάσημη ως τόπος ταφής των πριγκίπων του Οίκου της Οράγγης, αλλά εδώ ενταφιάστηκαν επίσης κάποια μέλη της οικογένειας του Βερμέερ, μεταξύ των οποίων η γυναίκα του και η αδελφή του.

Συντεχνία του Αγίου Λουκά

Αυτό ήταν το πιο κοινό όνομα που λάμβανε η συντεχνία των καλλιτεχνών μιας πόλης στις απαρχές της σύγχρονης Ευρώπης, και ιδιαίτερα στις Κάτω Χώρες.

Ονομάζονταν έτσι προς τιμήν του Ευαγγελιστή Λουκά, προστάτη Αγίου των εικαστικών. Ο Βερμέερ υπήρξε πολλές φορές επικεφαλής της συντεχνίας ζωγράφων της Ντελφτ και το κτίριο, στο οποίο υπάρχουν αναπαραγωγές και των 37 έργων του, είναι πλέον επισκέψιμο. Λίγο πιο κάτω είναι ένα κτίριο που αντικατέστησε το πανδοχείο «Flying Fox», όπου γεννήθηκε.

Η Θέα της Ντελφτ στην άλλη πλευρά του Ποταμού

Ο επισκέπτης μπορεί ακόμα να βρει το σημείο όπου ο Βερμέερ ζωγράφισε το έργο του «A View of Delft», στο Πλέιν Ντελφτζιχτ. Τα τείχη της πόλης, η πύλη του νερού και σχεδόν όλα τα αρχικά κτίρια έχουν αντικατασταθεί. Αλλά μπορεί κανείς ακόμα να προσανατολιστεί από τους λεπτούς πύργους της εκκλησίας Μαρία Γιέσε (του 19ου αιώνα), και με λίγη φαντασία να τους περάσει για τους πύργους της πύλης του Ρότερνταμ, που γκρεμίστηκαν πριν από πολύ καιρό· τη σωστή μέρα και ώρα, εξάλλου, το φως που γεμίζει τον ουρανό και αντανακλάται στον ποταμό Σίι παραμένει ουσιαστικά αμετάβλητο.

«Το Δρομάκι»

Η ακαδημαϊκή έρευνα υποστηρίζει ότι η αψίδα στο νούμερο 40-42 της Οδού Φλέμινγκ (Vlamingstraat) μπορεί να είναι η αρχική τοποθεσία του έργου «Το Δρομάκι» («Het Straatje»), αλλά ότι από τότε τα σπίτια έχουν ξαναχτιστεί. Η μητέρα του Βερμέερ ζούσε απέναντι.

Βασικές πληροφορίες

Αμστερνταμ: Στην έκθεση «Βερμέερ» του Rijksmuseum παρουσιάζεται η μεγαλύτερη συλλογή έργων του Γιαν Βερμέερ. 28 από τα περίπου 37 έργα του που σώζονται θα εκτίθενται μέχρι τις 4 Ιουνίου. Δείτε εδώ τα έργα.

Ντελφτ: Η  ειδική έκθεση «Η Ντελφτ του Βερμέερ», στο μουσείο Prinsenhof, επίσης μέχρι τις 4 Ιουνίου, συμπληρώνει εκείνη του Rijksmuseum. Η Ντελφτ δεν διαθέτει δικούς της πίνακες του Βερμέερ, επομένως αυτή η έκθεση διερευνά το πλαίσιο: την τοπική τέχνη που επηρέασε τον ίδιο και τους χορηγούς του και τα έγγραφα που μας μιλούν για τη ζωή του.

Πού να μείνετε: Το «Delft Museumhotel» είναι ένα φροντισμένο ξενοδοχείο τεσσάρων αστέρων δίπλα στην Παλιά Εκκλησία στο κέντρο της πόλης (δίκλινα από περίπου 80 ευρώ). Σε απόσταση λίγων λεπτών με τα πόδια βρίσκεται το Hotel Arsenaal, ένας στρατώνας του 17ου αιώνα που μετατράπηκε πρόσφατα σε ξενοδοχείο (δίκλινο από περίπου 180 ευρώ).

Περισσότερες πληροφορίες: holland.com

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News